Babai e mbyti veten me konopin që e kish ble në pazar të Ulpianës për vetëm dy euro e gjysmë pasi ishte shty për nja pesë minuta me shitësin që e mbante pesë. Shitësin e kishte gënjy se i vyente për t’i lidhë do thasë dhe bile e kishte kërcënu se do t’ia kthente mbrapsht nëse i këputej e s’i kryente punë. Këto fjalë na i tha mua e nënës vetëm tri ditë para se të zhdukej prej kësaj bote. “Prej pesë euro, në dy e gjysmë,” – fryhej e ngërdheshej për energjinë e tij. “Përgjysmë më lirë.” Ky kujtim më goditi fort sapo pashë në thonjtë e gishtave të tij fibrat e atij konopi të cilin ishte munduar ta këpuste pak pasi ishte lëshu teposhtë karriges me frymën që i nxihej e i nxihej. Dukej se kishte dhënë shpirt vetëm disa sekonda para se të bëhej pishman për atë vendim, dhe me gjasë duke e pasë ndërmend surratin e shitësit gjatë atij dyluftimi të humbur me konopin: me siguri ishte lutur që shitësi ta kishte gabim, që konopi të këputej e ta lëshonte dhunshëm për dyshemeje duke e shpëtu nga vdekja. Ndoshta nuk e teproj nëse them se i kishte ardhë edhe imazhi banal i vetes duke iu anku pazarçe shitësit për konopin e dobët.

Ky ishte kujtimi i fundit për babain që u përlye padashje nga këto përfytyrime prej atij vendi gjallues e të zhurmshëm në errtësinë e të cilit ndriteshin përbirueshëm me rreze disi false e të lira dielli ngjyrat laramane të mallrave që reklamoheshin.

*

Një polic rrondokop e tërhoqi Norën përskaj bodrumit që të fliste diçka me të fshehtas meje. Nëna ishte aq e mpirë nga ilaçet që kishte marrë sa më duket se as nuk po kuptonte por as nuk po ndjente asgjë në atë çast. Ne të tjerët po rrinim të hutuar para trupit të Bajramit pa ditë se çka të bënim. Pas pak minutash, meqë nëna s’po i jepte kurrfarë reagimi, polici ma bëri me gisht që t’i afrohesha.

“Mos u mërzitni, zoti iu lashtë shëndosh. E njihja të shkretin. Më vjen keq që përfundoi kështu dhe prandaj mund t’ju bëj një të mirë: mund ta shkruaj në regjistrin tonë se vdiq nga sulmi në zemër? Dua t’jua bëj një të mirë e ta lehtësoj dhimbjen tuaj.”

 “E çka ka rëndësi kjo? Krejt e morën vesh qysh vdiq.” – ia ktheu nëna.

“Megjithatë është më mirë që ta regjistrojmë si vdekje nga shkaqet natyrore e jo nga asfiksia e vetshkaktuar, apo jo? Mund të bëhet e madhe nëse ndonjë gazetar e sheh raportin e 24 orëshit. Ishte burrë i urtë, ndjesë pastë, nuk e meriton që të paktën në regjistrat tanë të jetë vrasës. Dua t’jua bëj një të mirë, e meqë mundem, pse jo?” – foli ai dhe ktheu kryet për ta parë babain me dhembshuri, e më pas edhe mua që po hamendesha për arsyen që e shtyri ta quante vrasës. Nuk mund ta kuptoja pse ky polic i urrente kaq shumë njerëzit që vrisnin veten.

Nora vetëm e pa me neveri dhe u largua pa fjalë.

“Po ta them në besë,” – u kthye kah unë më pas. “Po e shoh dhe iu kuptoj që tash nuk doni të flisni për këto gjëra, por më besoni që kjo është për të mirën tuaj. Familjarët gjithnjë vijnë e na luten të mos e shkruajmë si vetëvrasje. Por, po ta them troç: kjo është edhe për të mirën time, andaj të lus që të më lejosh.”

“Jo.” – tunda kryet përanash në shenjë mohu me nervozë dhe u largova.

*

Kur na erdhi një komshi të na thirrte në banesë, unë isha shtrirë në dhomën time dhe po i këqyrja disa video në YouTube sa për t’u përgjumur ndërsa nëna sapo i kishte marrë ilaçet duke kërku shpëtim nga një krizë nervash. Edhe pse kaloi goxha kohë dhe asnjëri prej nesh nuk mori mundin që të dilte e ta çilte derën, komshiu nuk u ndal por i binte ziles e cokaste pa pushim me një intensitet gjithnjë e më të shtuar, disi edhe muzikor, duke i thirrë me një farë ritmi edhe emrat tanë.

“Të ka vdekë baba…. Në bodrum.” – më tha ai kur e çela derën.

Trupin e tij nuk e pashë të varur siç kisha pritë por të shtrirë përtokë, ndërsa konopin ia kishin heqë prej qafes së nxirë dhe e kishin zhdukë diku. Kapakët e syve, që s’do të puliteshin më kurrë, i kishin mbetë çelë dhe fytyra i shprehte zemërimin për luftën e humbur me konopin.

*

Nëna më tha se babai kishte qenë me çehre të mirë edhe atë të mërkurë. Ishte kthy prej shkolle ku punonte si mësues i ciklit fillor në orën tre dhe kishte ngrënë drekë fare i qetë.

“Nuk më rëndoi me fjalë, dhe mu duk se ishte edhe më mirë se dje e pardje. Hëngri e hëngri, e mbushi cullën dhe më tha se po dilte. E pyeta se ku po shkonte por s’ma ktheu, i thashë merre një qese bërllok e hidhe por nuk e mori.” – më kallëzoi Nora në ashensor derisa po zbrisnim teposhtë.

Pastaj na u desh ta kapnim trupin e tij bashkë me dy fqinj dhe ta bartnim prej përdhesës në kat të parë, e pastaj prej aty me ashensor për në katin e katërt ku banonim. “I ngrëni i dreqit e paska lënë edhe një shënim,” – psherëtiu Nora dhe ia nxori një letër nga xhepi i vogël i këmishës.

*

Kur u futëm në korridorin e katit të banesës tonë me trupin në duar, u mbërtheva nga ndjenja e turpit pasi përfigurova rrëmujën që ishte brenda. Javët e fundit kishin qenë tepër të zorshme për mua e nënën, dhe meqë ne të dy kryenim punët e shtëpisë, na kishte mbulu pluhuri. Në korridor ishin katër qeset e zeza të mbushura me bërllok, muri i nxirë nga myku, këpucët e hedhura gjithandej, tepihu i çkyer e i përlloçur; në kuzhinë vinte një duhmë e rëndë dhe dukej grumbulli i pafund i pjatave të palara, shishet bosh të ujit, shishet e vajit, pakot e leksilumeve e kokrrat e bardha të shkapërderdhura të ksanakseve. Derisa po ecnim brenda pashë dy fqinjtë që po na ndihmonin në bartje teksa po e hanin me tërrpi intimitetin tonë me sytë e tyre.

Pak kohë më pas në banesë u hapërdanë si kalaveshë plot të afërm, plot sy të tjerë që me tërrpinë dhe eksitimin e dy fqinjve të parë po ashtu e hanin cullakun e mendjes tonë të sëmurë.

Pas një cope tjetër të rravguar kohe, ndoshta gjysmë ore e ndoshta vetëm pesë minuta, nevoja për të folur sërish me Norën u bë aq e madhe sa u detyrova që të përvidhesha tinëz për në ballkon, duke e kapë për krahu. 

“Ai ishte më mirë se ne.” – gjestikulova i nevrikosur.

“Vetjaku i keq,” – shau ajo, dhe pastaj pëshpëriti. “Dyqind e pesëdhjetë euro na kushton varrimi.” – vazhdoi pëshpërimën, dhe më pas mori frymë disa herë duke u ndjerë më e pangirë pas çdo frymëmarrjeje. “Merre me mend, dyqind e pesëdhjetë. Pastaj është e pamja, e fara e tij po kërkon që ta bëjmë tri ditë. Shyqyr bile që ia kemi rezervu tokën e varrit në Dragodan, se kuku!”

*

Dhimbja dhe marrja e kishin dëbu të rëndomtën mpirje në brendi, por nuk ishte aq e thjeshtë, sepse brenda meje gëlonin edhe të tjera ndjesi që shndërroheshin në mendime, e mendime pjesore që shuheshin sakaq, mirëpo jo krejt. Po ndjeja urrejtje për gjithçka, edhe për atë kufomë të qelbur të Bajramit me atë ekzistencë mjerane e të parëndësishme, e edhe për njerëzit e tij që na e kishin okupuar banesën duke na i ngrënë vulgarisht e shpërfillshëm gjërat tona. Bile, disa gra që nisën me gërdi të pastronin, nja dy prej tyre gra dajësh, edhe e fotografuan lëmshin tonë. Ose kështu mu duk.

“Çka është kjo?” – e pyeti pëshpëritshëm daja i madh nënën, duke bërë me shenjë nga rrëmuja në banesë. “Norë, çka është kjo?” – përsëriti ngulmueshëm. Nëna nuk u përgjigj, por daja u avit te unë dhe më mori me vete për në ballkon që të flisnim larg syve hamës të ngushëlluesve.

 “Jemi në depresion.” – bëra me duar dhe mu rrëmbushën sytë derisa më mblidheshin gishtat e dorës pasi i dhashë përgjigjen me telefon. Duke tundur kryet i acaruar e duke kafshuar buzët ai nisi të më ngushëllonte dhe më tha se do të na merrte me vete e do të kujdesej për ne.

*

Para dy javësh, daja e kishte urdhëru nënën që t’i bënte gati gjërat e të vendoseshim në shtëpinë e tyre, në qytezë.

“Të paktën për nja një vit, sa ta merrni veten pak.” – i fliste ai ndërsa unë nuk ngihesha frymë nga shqetësimi. Nëna pas një farë kohe në ngurrim kishte pranuar, dhe i mbetej vetëm që të më bindte edhe mua. Papritmas mu bë se ndodhesha në një luftë për jetë a vdekje, sepse e kisha të pamundur që ta lejoja veten të trajtohesha si një i sëmurë, për më tepër në një ambient familjar. Nuk isha aq i pazoti sa të pranoja një banalitet kaq poshtërues. Nuk isha as fëmijë, dhe për më tepër, kisha jetë private e intimitet. E kisha edhe nënën, një lidhje që shformësohej krejtësisht, bëhej disi më e largët, sapo na hynte tjetri ndërmjet. Dhe në tjetëranë, edhe nëse shkonte veç nëna, unë s’do të mund të mbijetoja.

“Nuk mund të jetoj pa ty, mam. S’mundem. S’e kam askënd tjetër.” – i gjestikuloja ditën e fundit të të pames, derisa po e tymosnim nga një cigare.

“Por, ti nuk po flet Bram. Ti nuk mund të kujdesesh për mua, e as unë për ty. Na duhet përkujdesja të dyve, edhe ty. Shyqyr që dajtë po na ndihmojnë. Ti e di se jetën do ta jepja për ty.” – më kishte thënë ajo me një pëshpëritje të përvajshme, dhe mu duk më e largët se asnjëherë tjetër. E pashë se tashmë vendimi ishte marrë dhe se po braktisesha prej njeriut të vetëm të afërm.

*

Një orë do të zgjaste udhëtimi nga kryeqyteti për në qytezën e vogël të lindjes dhe rritës së Norës. Isha ulur në rreshtin e parafundit të ulëseve sepse doja të mos bezdisesha derisa më shkruheshin në fletore kujtimet e atyre dy-tri ditëve. Në fakt, gjashtë rreshtat e fundit më mbetën zbrazët në autobus (me vetëm një burrë flokëthinjur tri ulëse përpara) ashtu si gjashtë rreshtat e fundit të faqes së fletores rrinin bosh sepse mungonte frymëzimi në atë çast që ndodhte, që thjesht ndodhte, pa kurrfarë domethënieje e që më dukej sikur ishte një fjalë private e krijuar nga ndonjë i trentë që s’donte të merrej vesh nga të tjerët. Nejse, autobusi nisi të më mbushej pas çdo ndalese dhe me mërzi pashë se në fletore filloi të shkruhej pjesa e pestë e kujtimeve, e që përfshinte bisedën e fundit me Norën që e kisha bërë para një jave, vetëm disa orë para se të më braktiste.

“5.Fara e Chelonoidis Hoodensis.”

Gjithçka ishte e hedhur në kuzhinë, ashtu si trupat tanë. Kryet e kisha mbështetur në këmbët e saj derisa qëndroja shtrirë, kurse ajo rrinte ulur shtrembër me njërën këmbë të vënë përmbi barkun tim. I lëvizte me zhdërvjelltësi gishtat duke m’i shtrydhur puçrrat sepse kjo gjë i jepte një kënaqje të çuditshme. Ma merr mendja se e gjithë kjo ishte inskenimi i zakontë i një bajatësie tepër të fortë që na kaplonte ndoshta të ngirë nga vetmia dhe të lodhur nga aktrimi në ato akte familjare që u prodhuan për nder të vdekjes së Bajramit. Po e lexoja në telefon një artikull për një farë Diegoje, një breshkë gjigante spanjolle që e kishte shpëtu farën e tij në prag të zhdukjes që quhej “Chelonoidis hoodensis” duke i bërë tetëqind breshka të tjera. Makinë seksi, e quante gazeta The Guardian. E pyeta Norën, që po i këqyrte me bisht të syrit valigjet e saj, se pse babai i saj, gjyshi Ali, i kishte bërë nëntë fëmijë edhe pse kishte qenë i varfër. Po kujtoja gjithë atë zhurmë që prodhohej prej shtëpisë së tyre, burrave, grave e cullëve të tyre; të gjithë flisnin me britma e gërvalleshin pa pushim. Më tha pak-a-shumë se ky mbi-shtim kishte ndodhur për të marrë shtesat nga shteti, i cili në fakt donte ta rriste fuqinë e pakualifikuar punëtore, për ta shfrytëzu më pas në punë të rënda. Pra, nuk është se bëhej seks thjesht për ta ruajtur farën nga zhdukja që kërcënohej nga regjimi, siç kisha menduar. Jo, jo, më tha nëna. Dhe nuk është se nuk bëhej seks thjesht për të mos e ruajtur farën, në tjetrën anë, sepse mund të derdheshe në çarçaf duke e hequr penisin nja dy sekonda më herët, apo edhe më mirë, mund ta vendosje një kondom për shembull. Por ama vetëvrasje mund të bëje nëse ndiheshe se fara jote ishte zhgënjyese. Jo, më tha nëna.”

*

Më pas e nxora letrën që Bajrami i shkruante Norës dhe e lexova për të pestën herë.

“Norë,

S’është se veç s’më pëlqente emri. Ai më jepte dhimbje, më hante sa herë që e mendoja. Dhe mbeta pa pikën e takatit për t’iu kundërvënë, për ta mposhtur e kapërcyer. Unë e ti kemi kaluar shumë e shumë dhimbje të tjera, të forta. Por, kjo po më dërrmon sepse janë bërë dy vjet, e ndoshta edhe tri, që as mërzia nuk po më kalon e as fjalët nuk më dalin nga goja. Tash, po e kuptoj më mirë Bramin… pse vendosi para shtatë vitesh që të bëhej memec. Çdo ditë e më të zorshme po e kam edhe unë që të flas; pra ma merr mendja se të shkretit Bram i rashë në qafë me gjithë ato qortime, me ato  grushta e shkelma që i dhashë duke e detyruar që ta kthente të folurit.

Këto tri-katër vjet nuk kam menduar për tjetër pos për dërrasën që do të më vendosej për ta shenjuar varrin tim. Shihja emrin, Bajram Kr. dhe poshtë tij numrin e lindjes, 1959, dhe numrin e vdekjes; e ky i fundit lëvriste si të ishte insekt pas çdo viti, me një gjallëri të neveritshme: 2016, 2017, 2018, 2019. Por unë gëzohesha sa herë që lëvriste, sepse më tregonte më të vjetër e më të vjetër, më durues e më durues të dhimbjes, e kështu më të fortë e më të fortë. Ma merr mendja se jeta durohet, nuk jetohet. Kur isha fëmijë i shihja varret me një ankth të madh sa herë që kaloja nga njëri te tjetri duke dashur që njerëzit të ishin sa më të moçëm, e duke i parë me përçmim ata emra njerëzish që kishin jetuar fare pak. Ajo dërrasë e ai numër lëvritës ndoshta më mbajti gjallë deri sot. Sa herë që shkoja të pshurresha për vit të ri, e kisha atë moment gëzimi se tashmë do të dukesha më i vjetër në atë dërrasë varri; një ndryshim në kartën e fundit të identitetit kishte ndodhur, në kartën identitare që do të qëndronte më së largu, që do të më përfaqësonte më së gjati ndër të gjallët. Ndoshta, dikujt do t’i tekej të mendonte se brenda kësaj periudhe të mbyllur kohe kishte jetuar një krijesë e lumtur, kushedi; çka s’mendojnë njerëzit!

Po ta kallëzoj këtu me besnikëri atë ndodhi që ma goditi identitetin tim të gjallë, aq fort, sa pas një kohe të gjatë e mora vesh se pulsonte, kishte jetë, dhe se bash për shkak se ishte gjallë nuk do të më lejonte të rroja më ndër të gjallët. Bile, ishte ndoshta më i fortë e më trazues se ajo dërrasë e mallkuar varri.

Para një jave po shëtitesha para banesës. Kalova anash nja katër-pesë fëmijëve dhjetë-dymbëdhjetë vjeçar që ishin përskuqur duke u përndjekë me njëri-tjetrin. Ajo që bënin ishte një farë kacafytje e pakuptimtë e shoqëruar edhe me tallje e britma. Fëmijë më. Po mendoja për ty e për Bramin, dhe për depresionin e neve treve bashkë. Për dallimet e këtij depresioni te unë, te ti, e te ai. Fëmijët nuk më kishin parë, por deri në atë moment as unë s’është që i pashë tamam, duke i konsideru pavetëdijshëm si pjesë margjinale të asaj pamjeje, e të atij momenti. Ama, një fjalë e vetme sikur m’i mëshoi ashpër gjoksit dhe gati më rrëzoi. Të paktën mu duk sikur dërrasa e varrit për të cilën kisha jetuar këto dy-tri vjet, u shkul nga dheu poshtë të cilit do të më kalbeshin eshtrat. Fillova të ecja zvarrë një herë, e pastaj u ndala krejt i rraskapitur. U ktheva kah fëmijët dhe jua ngula sytë. U avita drejt tyre dhe fillova ta përgjoja lojën që e bënin. Ata vazhduan të shpenguar me dhëmbë jashtë e duke qeshur t’i mëshonin njëri-tjetrit, të merrnin turr disa hapa njëri në ikje e tjetri në ndjekje, e të shaheshin pa u dëmtuar. Mund t’i kisha pasur nxënës. Njëri prej fëmijëve i tha tjetrit “Bram” me përqeshje. Qëndrova për dhjetë minuta duke pritur që ajo sharje të përsëritej e të më therte edhe më keq duke e ndjerë shpurdhjen e atij identiteti të gjallë. Dhe u përsërit. Identiteti im i gjallë, emri im, s’më lejonte të jetoja mes të gjallëve. Prej aty, këmbët më çuan në pazar që ta blija konopin.

P.S. Të lus që pas çdo ndërrimi motmotesh, të vish te varri im dhe të ndërrosh numrin e fundit të vitit të vdekjes. Kur të vij 2016-a, bëje aty 2016. E pastaj 2017, e 2018 derisa të kesh ymër edhe vet. Të lus në jetën që e kaluam bashkë, duke u dashur e pa u dashur, të lus në shpirtin tim që gjen prehje veç nëse ti e realizon këtë amanet.

P.P.S. Këtë letër mos ia trego asnjëherë askujt. Sidomos jo atij.”

Por, nëna ma tregoi letrën menjëherë pa pikën e ngurrimit dhe tha se nuk e kishte ndërmend ta bënte atë që i kërkohej. “Sharllatani i ndyrë. A po e sheh, qe kush na e prishi shtëpinë.”- kishte komentuar më pas.

*

Përditshmëria parreshtur e përsëritshme, bajatësia e fortë siç iu referova në fletoren time të depresionit, vendoste vetëm skena kaotike e të shëmtuara, dhe kohën ma bëri plotësisht të njëtrajtshme që prej largimit të nënës. Shpesh më dukej se nuk kisha jetuar asnjë grimë gjatë kësaj kohe, asnjë sekond, i mbytur nga ai keqorganizim mendimesh, fjalësh, trupash e sendesh. Ky udhëtim drejt qytezës duhej të përbënte një episod të ndryshëm, një ikje nga bajatësia që më bëhet se ka prani fizike dhe shtrihet në kryeqytet.

Vetëm një javë pasi më vdiq babai mora një mesazh nga redaktori i gazetës online ku punoja si bashkëpunëtor i jashtëm. Merrja nga 100 euro për artikull, dhe shpesh ato 100 euro ishin burimi i vetëm i të ardhurave të mia për një muaj. Redaktori më ngushëlloi për babain, dhe më tha se do të më paguante dyfish nëse do të shkoja në qytezën e dajëve të mi për të raportuar mbi çkado që do të më linte përshtypje. “E pse bash në atë qytezë?” – e kisha pyetur, por s’më dha asnjë përgjigjje.

*

Edhe një tjetër thirrje po më vinte nga qyteza ku më kishte ikur nëna. Fillova të lexoja në telefonin tim ftesën që ma kishte dërguar Agoni vetëm disa ditë më parë. Më pas kisha komunikuar sërish, dhe isha marrë vesh për bujtjen në shtëpinë e tij, sepse te dajtë s’mund të shkoja pasi i kisha prerë të gjitha lidhjet me nënën.

“I dashur Bram,

Ti ndoshta je “pacienti zero” i një virusi, mbaji mend këto fjalë.

Më ka marrë malli për ty. Kur të pashë në varrim, ti dukeshe i hijshëm e i fortë edhe pse nuk po flet më. Gjatë kohës së studimeve kam jetuar interpersonalisht përmes teje, jam kënaqur përmes kënaqësive që përjetoje ti e kam vuajtur nga vuajtjet tua. Unë për vete isha i padukshëm dhe askush nuk ma rraste përveç teje.

Po të ftoj që të vish te unë, në konakun e shtëpisë time ku jam ngujuar prej që u ktheva nga varrimi i Bajramit. Nuk ke nevojë të shkosh te dajtë, hajde te unë. Nuk po të lus që të vish shkaku yt, por shkaku im, sepse jam në hall. Babai me nënën nuk po flasin më. Veç ndonjë fjalë e lëshojnë, tepër rrallë, kur duan ta shprehin ndonjë nevojë esenciale. Pra, nuk janë si ti, e megjithatë disi ngjasojnë. Ama, mbaju mirë për këto që do t’i them tash: edhe banorë të tjerë në qytezë nuk po flasin më. Dhe numri i tyre po shtohet dita-ditës si të ishte ndonjë sëmundje ngjitëse.

Nuk e di pse po ndodh kështu. Ja çka ndodhi dje. U çova me sabah e i vizitova në këmbë disa vende të qytezës: parkun, rrugët kryesore, e biles edhe disa rrugina të tjera. Lumi dhe era shushuritnin, sorrat në qiell krrokatnin, qentë lehnin ndërsa dëgjova edhe gumëzhimën e veturave nëpër rrugë dhe atë të hapave të këmbësorëve që shkelnin trotuaret. Megjithëse pazakonshmëria s’dukej sheshit, ajo e shprehte veten me anë të një mungese. Mungonte diçka thelbësore për të kompozuar muzikën e një përditshmërie të rëndomtë: zëri i njerëzve, fjalët, pëshpërimat dhe bërtimat e tyre (ti e di se si bërtasin dajtë e tu). Mund të mendosh se po ekzagjëroj, apo edhe më keq, se po gënjej. Por, diçka të tillë kupton veç kur ndodhesh këtu dhe dëgjon atë që unë dëgjoj apo sheh atë që unë shoh. Është diçka që s’mund të shprehet as me gojë, e as kësisoj, me shkrim.

Në mesditë duke bredhur pa cak nëpër rrugë, dëgjova zërin e hoxhës. Ishte ndjesi e bukur, çlodhëse e prehëse. Dola nga shtëpia dhe u nisa drejt xhamisë. Ai zë bëhej gjithnjë e më i fortë, sa më shumë që i afrohesha vendit prej ku derdhej. Kur u avita te rrethoja e atij objekti, pashë edhe gra të tjera e edhe disa burra, ndër ta edhe daja yt i vogël, që ishin tubuar dhe po dëgjonin me ëndje atë zë të ëmbël. Pra, nuk isha i vetëm në rrokjen e asaj mungese. Njëra prej grave tha se zëri i hoxhës ishte i regjistruar në magnetofon, dhe se vetë hoxha ishte bërë memec. U zhgënjyem fort.

Ti vendose të heshtësh para shtatë vitesh, kur e përfunduam fakultetin, dhe më the që as vetë s’e kupton pse. Ma merr mendja se kjo ‘sëmundje’ që duket si ‘sëmundje shpirti’ është në fakt sëmundje ngjitëse trupi. Hajde.

Agoni”

*

Autobusi po ma përkundte trupin kur merrte ndonjë kthesë a kur futej në ndonjë të çarë asfalti ndërsa po ma flladiste shpirtin me gumëzhimën e këndshme të tij. Po përgjumesha kur mu kujtua një udhëtim në vetmi gjatë kohës së luftës. Si fëmijë i urreja aq shumë dajtë dhe qytezën e tyre zhurmuese sa një herë nuk kisha duruar dhe i kisha ikë Norës e isha kthy te Bajrami në kryeqytet.

“Nuk po mund të duroj. Tepër shumë zhurmë,” – i kisha thënë asaj, por s’ma kishte varur. Edhe dajën e madh e kisha lutur që t’i ndalte të tjerët nga zhurmimet, por s’më kishte kuptuar dhe të gjithë kishin vazhduar të më përdhunonin pa e ditur. Nuk mund t’i kuptoja tabiatet e tyre idiote, nuk mund të mësohesha me pëlcitjen e papritur të zhurmave në çdo cep e në çdo çast. Prej çirrjeve të foshnjeve, e deri te gjyshi me televizorin e tij përhershëm ndezur. Dy gratë e dajëve pastaj, përveç që s’e ndalnin gojën, në mënyrë të çakërdisur lëshonin thithëset elektrike për të fshirë në çdo vakt të ditës, dhe lanin pjata papërtueshëm përsëdyti e përsëtreti pa nevojë duke i kërcitur pa dhimbje me gishtat e vrazhda nga punët e shtëpisë, pastaj edhe britmat dhe dajaku që iu jepnin fëmijëve, e të cilët mezi prisnin ta fillonin kujën e tyre. Edhe këta të fundit ishin piskatës, flisnin me piskatje, njësoj si prindërit e tyre. Por, si të mos mjaftonte e gjithë kjo, gjatë asaj kohe të luftës kishte pasur edhe avionë që gërvinin rëndë në qiell dhe që hidhnin bomba në tokë, fare afër nesh më duket, dhe nga kjo nisnin edhe krismat e kallashnikovëve që kushedi, ndoshta po çilnin vrima gjaku nëpër trupa njerëzish. Kjo më bindi që të ikja, sepse ajo dhunë që më hynte përmes veshësh nuk do të ndalej kurrë, dhe askush në shtëpinë e dajëve nuk do të më kuptonte. Bile, daja i madh edhe vetë bënte potere pa pikën e nevojës, dhe niste gërrgërre të përorshme duke fërkuar trupa të metaltë, teneqe, drunj e tjetërçka. Ishte lëngimi gjigant për heshtjen ai që më shtyri që tinëz të largohesha prej andej si gjashtë vjeçar.

*

Pas shumë arash e sokaqesh, kaçubesh e therrnajash, ndërtesash të larta e shtëpish të lyera me bojëra të ndryshme, mbishkrimesh politike e seksuale, që nuk i pashë por i dija, arrita në qytezën që si fëmijë e quaja thjesht Dajtë. Ishte bërë krejt terr. Në anën tjetër u duk Agoni me një biçikletë që po më afrohej i lumtur duke tringëlluar zilen e saj. Më përqafoi e më puthi duke ma lënë edhe pështymën në faqe.

*

Agoni punonte si roje në një motel me dhjetë dhoma i shoqëruar nga një qen i dashur me emrin Momo. Më tha se gjithë natën dëgjonte dënesjet seksuale të grave e kjo ia ngrihte. I ndodhte që të masturbonte tri herë brenda natës duke e kapur organin e tij katërmbëdhjetë centimetërsh.

“Q-qy-qysh po-qysh po të shkojnë punët ty?” – më pyeti derisa më ftoi të ulesha prapa tij në biçikletë. Po përpija me mendje gjithë atë që po më ndodhte dhe ethshëm u mundova të gjeja fjalët për t’i shkruar në telefonin tim që më pas t’ia tregoja atij përpara në bicikletë.

*

Shtëpia e Domçëve ishte vetëm njëkatëshe dhe e vjetër, e pazakontë në atë lagje me shtëpi dykatëshe dhe të lyera rishtas. E kishin blerë pas lufte nga fqinjtë e tyre serbë, ndërsa shtëpinë e tyre me një oborr më të madh e kishin shitë te fqinjtë e tjerë që ishin shtuar e duhej t’i bënin vend cullëve të rritur që pashmangshëm do të prodhonin cullë të tjerë.

U futëm brenda pa trokitë në derë e pa i mëshu ziles. Dërrasat poshtë këmbëve kuisnin si përpara, ndërsa një televizor po zhurmonte në dhomën e ndejës. Kur u futëm në atë dhomë pashë një rrëmujë të ngjashme me atë të banesës time, dhe tre trupa që i kisha njohur sipërfaqësisht më herët. Edhe këta tre njerëz i quaja dajë, edhe pse në fakt kjo familje nuk kishte asnjë lidhje gjaku me familjen e dajëve të mi. Por ajo rrëmujë shtëpiake më bëri që të ndihesha i lumtur e si në shtëpi. 

*.

Të nesërmen më doli gjumi vonë. Kur i çela sytë e pashë Domçin që rrinte në cep të krevatit ku isha shtrirë. Ai më dukej disi më i dëshpëruar e paradoksalisht më i gjallë, por besoja që kjo ishte e natyrshme në rrethana të tilla. Sapo më vërejti që isha zgjuar, ai mu afrua dhe më përqafoi e puthi e pastaj me ulurimë e urdhëroi motrën e tij që t’i përgatiste dy kafe. Ajo i tha të shkonte të qihej. I bëra me dorë se doja të çmallesha me qytezën, dhe u vesha me ngut e dola i pashqetësuar prej tij. Agoni mu hidhërua paksa por shkoi edhe ai në rrugën e vet, në një këshill emergjent e të fshehtë të qytetit të formuar nga disa të njohur të tij para një jave për t’u marrë me epideminë. Të gjitha këto besoja se ishin pjellë e imagjinatës së tij.

*

Po ecja në rrugët e një dekade më parë. Rrugë të ndyra si në kryeqytet, me qese e bishta cigaresh në tokë, me bërllok të kudondodhur që të neveriste e me ndërtesa me ngjyra të ndryshme që e bënin të shëmtuar pamjen por që si çdo rrëmujë tjetër mua vetë më ngrohnin dhe më jepnin ndjesinë e shtëpisë. Në tjetëranë po ndihesha i vetmuar për shkak se disa fytyra që po i njihja nuk më flisnin, ndoshta sepse nuk më njihnin më, e ndoshta se thjesht nuk donin të më flisnin. E ndoshta ishte e vërtetë se e folura e njerëzve kufizohej vetëm në fjali tepër esenciale. Nuk kisha qenë në këtë qytet dajësh tamam qe një dekadë. Kjo vetmi mu rrit në përmasa të pashprehshme kur po ulesha në njërën prej kafeneve ku kisha pirë kafenë dikur. Veç një njeri kishte qëllu brenda, e edhe ai i panjohur me surrat bajat e të skuqur nga rakia që e pinte. Flokët i kishte të çaraveshta ndërsa duhma e rakisë i ndihej larg dhe të ndjellte krupën. Po rrinte aty veç vet i etur për vëmendje dhe për pamje të reja. Mua nuk m’i hoqi sytë por as nuk më ftoi të ulesha me të. Edhe mua më shkoi mendja të dehesha, por kur erdhi kamarieri i shkrova në telefon “espreso” për të porositur. Gumëzhimi i aparatit të kafesë më plogështoi si me dorë, por edhe i dha rrjedhë e qartësi mendimeve tjera. Po e shihja shëmtinë e jetës time, e jetës në përgjithësi ndoshta, si me dhjetë palë sy. Aparati i kafesë i thërmoi kokrrat e kafesë, kaloi në dorezën që e shtypte dhe u vendos në aparatin e madh, ku pasi u pjek, u derdh në një filxhan të vogël. E njihja përmendsh procesin sepse kisha punuar si banakier e kamarier gjatë kohës si student kur isha energjik, i vullnetshëm e naiv, aq sa mund të flisja me zërin tim. Më dukej se e njihja mirë të shkapërderdhurën klasë punëtore, gjithë tabutë, pandershmëritë, dembelitë, frustrimet e ndyrësitë e saj. E dija se sa e zorshme ishte të organizohej një revolucion, edhe pse strukturat e skemës së prodhimit ishin të dobëta dhe mund të thyheshin kollaj.

Kamarieri që ma servoi kafenë kishte çehre të sertë, dhe as që e prisja të ishte ndryshe. Në fakt, e gjithë atmosfera në kafene mu duk e sertë dhe përzënëse. Edhe kafeja s’më kënaqi si një herë e një kohë. Karriget nuk përshtateshin kurrqysh me tavolinat, as tavolinat me banakun, e as banaku me karriget. Lehtë kuptohej që pronari i kafenesë i kishte blerë veç e veç shkaku i arrnimit në çmim. Më dukej se shëmtia shprehej simetrikisht, si të kishte një farë mendjeje djallëzore prapa saj që djalloste varfanjakët. Veçmas u neverita nga një orë e varur në njërin mur. Boja e saj kishte kaluar nga e kafta në ngjyrën e drurit të kalbur. Numrat romakë në brendi iu përngjanin do insekteve të panjohura që i kisha parë në një ëndërr të frikshme në të cilën ato më aviteshin e më aviteshin dhe më hanin trupin dalëngadalë prej poshtë. Po dyshoja mos ato insekte të ëndrrës ishin bash këta numra romakë në orë – gjë që do të përbënte një farë profetimi, dhe ndoshta edhe ishin, folur metaforikisht. Nëna më kishte thënë atëkohë se kishte filluar të më brente pleqëria – ani që, ende s’i kisha tamam tridhjetë.

“E si mund të rrish në një vend si ky?” – pyeta nënën që s’ishte aty.

E nxora bllokun e shënimeve dhe iu avita kamarierit. I shkrova se doja t’ia bëja disa pyetje. Por, nga ana tjetër ndërhyu banakieri, i cili tha se mund të përgjigjej në vend të “atij tutkuni që nuk flet.” Mendova mos ishte memec si unë, por më tha se “nuk fliste sepse nuk donte të fliste.”

“Qe sa kohë punoni si banakier?” – e pyeta kur u ulëm duke i dhënë bllokun që ta lexonte pyetjen.

“S’e di. Shtatë a tetë. Ndoshta nëntë… dhjetë. Kam punuar si kamarier, por meqë ky hajvani u hesht, ndërrova punë. Më kollaj kështu.”

“A keni dalluar ndonjë ndryshim në sjelljen e njerëzve që vijnë këtu?”

“Janë bërë më tahmaqarë, çka të them tjetër… njerëzit ndryshojnë, dhe them se është normale. Edhe unë kam ndryshuar.” – u përgjigj ai.

“Kujtohuni kur e nisët punën tuaj. A ishin njerëzit disi më të gjallë, a flisnin më shumë?” – shkrova.

“Po, ishin më të gjallë, flisnin më shumë. Tash nuk flasin thuajse hiç. Por, edhe unë isha më i gjallë e flisja më shumë. Edhe kamarierit s’i ndalej goja. Edhe të shtëpisë sime flisnin, por tash flasin shumë pak.”

“Pse po ndodh kjo?”

“S’e di. Ma merr mendja që njerëzit nuk kanë se çka të thonë. I kanë harxhuar llafet. Edhe unë e kam pyetur veten njësoj. Por, mendoj se është e natyrshme: u sosën fjalët dhe kaq. Bile, po ta them në besë,” dhe kaloi në pëshpërimë, “Më duket se bash njerëzit më gënjeshtarë, njerëzit që gënjenin sa herë e çelnin gojën, u heshtën. Në fillim mendoja se ishte si një dhuratë nga zoti. Ama, më vonë u mendova më mirë, ndoshta se nisi të më përmallonte ajo mungesë e gjallimit që ofronin llafet e kota, e rrenat. Të gënjesh është formë rezistence, akt rebeliteti. E dredhon atë që të servohet si gjendja reale e gjërave, pra realitetin. Tash e çmoj rrenën si një dhunti, e jo si patologji. E heshtja po na dëmton edhe ekonomikisht. Shumë kafe u mbyllën për sherr të saj, ne mezi po ia dalim. Kafenetë nuk mund të funksionojnë pa fjalë, fjalët janë motori i tyre.” – tha ai.

*

Dola nga kafeneja dhe shkova në park. Kishte shumë pak njerëz. Dhe të gjithë ecnin vetëm. Zhurma më e madhe që dëgjoje prej tyre ishte ndonjë e kollitur. Ama, asnjë fjalë. As zëra fëmijësh. Asgjë për të cilën më dukej se kisha nevojë. Sorrat po krrokatnin më shumë se zakonisht, si për të zëvendësuar zërat e njerëzve – dhe kjo nisi të më jepte një kënaqje të lehtë. Edhe kënga e gjelave më dukej se ishte çakërdisur, zëri i të cilëve dukej më i madh se zakonisht, i pavend. Ishte një atmosferë e panatyrshme rurale.

“Domethënë, këtu jeton nëna.” – më doli nga goja.

Pas disa minutash, jo larg meje, dëgjova disa ofshama. Me një cigare në dorë, i shkova pas zhurmës, ku mbërrita në një therrnajë anash së cilës dy të rinj po qiheshin. Të dy ishin cullakë, edhe pse ishte ftohtë, ama pasioni me të cilin vepronin mu duk i lakmueshëm. Djali ia kishte kapur njërën cicë vajzës dhe po i depërtonte brenda. Ajo e kishte hapur gojën dhe i kishte mbyllur sytë ndërsa i shtrëngonte atij kurrizin. Poshtë tyre ishte një pëlhurë e gjerë, e marrë për t’iu kryer punë në atë rast. Kur sytë e vajzës u çelën dhe më panë, me turp u riktheva në stolin tim. Ata nuk u ndalën, madje vajza e rriti zërin duke e trohatur turpin brenda meje por edhe duke ma rritur vetminë e frikën. Edhe ajo skenë dashurie ishte shenjë e mungesës së fjalëve, ndoshta sepse në këtë vend të vogël ku askush nuk ishte anonim për tjetrin, fjalët i kishin ruajtur njerëzit që të mos hallakateshin.

Nuk mu durua dhe i shkrova nënës duke e pyetur se çka po ndodhte kështu në këtë vend. Nuk ia kisha kthyer mesazhet prej që ishte larguar nga banesa dhe ndjeva një valë poshtërimi të më kaplonte sapo preka tastin për t’i dërguar pyetjen.

Ajo më pyeti se ku isha, pastaj më tha se po dilte të më kërkonte, e kështu me radhë.

Zemra më ishte zbrazur aq shumë sa kur pashë surratin e padurueshëm të dajës Domç që po vinte me biçikletë disi u ngroha. Isha unë ai që iu afrova dhe e përqafova me përmallim, edhe pse nuk i kishim as dy orë të ndarë prej njëri-tjetrit. Veç atëherë e vura re se prapa Domçit ndodhej një vajzë bionde dhëmbëprishur, që për më keq, e mbante gojën të hapur. Pashë edhe se në buzët e Domçit kishte njolla të kuqe – që vinin nga buzëkuqi i vajzës prapa tij. U gëzova që bile e kishte një të dashur e s’ishte vetëm gjatë kësaj epidemie.

“H-hajde, po sh-shkojmë në zyren e përkohshme të Këshillit Em-emergjent. Na duhesh.” – belbëzoi ai.

“Ku të ulem, ju jeni dy vetë?” – ia ktheva.

“Unë e di rrugën, vij në këmbë.” – tha vajza dhe më liroi vendin.

Rrugës po e ndjeja të njëjtën angështi si gjatë kohës sa isha në autobus. S’e dija nëse do t’ia dilja mbanë të zbuloja diçka konkrete në atë farë gjëme. Nuk do të besohej kollaj në kryeqytet pa ofruar prova konkrete.

*

U ndalëm para një ndërtese pesëkatëshe. U rrasëm në një korridor bodrumesh të errëta e të lagështa ku menjëherë hundët na i pushtoi duhma e mykut ndërsa veshët një zhurmë e padurueshme goditjesh të diçkaje me diçka. Derisa po e ndiqja Domçin, në ajrin e atyshëm nisën të pluskoheshin thërrmijëza të ndritshme që shkëputeshin nga një trup i metaltë që ishte skuqur prej rrahjeve të një çekiçi. Më pas e pashë burrin që po e bënte gjithë atë zhurmë, e që ishte qullur në djersë. Kontrollova telefonin të shihja orën dhe përqindjen e baterisë.

“Ky është njeriu i mirë.” – më tha Domçi në të ecur.

Ecëm edhe disa sekonda dhe më pas u ndalëm para një dere mbi të cilën shkruhej “Qendra e Shëndetit Mendor”. U futëm brenda dhe u qorruam nga gjithë ajo dritë neoni. Sapo e kishim ndërprerë një bisedë të gjallë mes dy burrash dhe një gruaje, e kjo dozë normaliteti mu fut pavetëdijshëm në mendje duke më kthjelluar paksa. Prapa tyre ndodheshin si spektatorë edhe nja dhjetë persona të tjerë që po i ndiqnin me kërshëri.

Mora vesh se plaku i moçëm me një këmbë sakate ishte kryetari i atij këshilli sekret emergjent që përbëhej nga të gjithë të pranishmit, përfshirë edhe Agonin. Burri tjetër – një thatanik me syze të trasha, e që ishte nënkryetari i atij këshilli – mu bë menjëherë halë në sy pasi më priti ftohtë e më pa me dyshim. Gruaja ndërkohë, më dukej se ishte sekretare.

Mora një karrige dhe u ula ndërsa Agoni ngulmonte belbëzueshëm se isha njeri që mund të besohej.

“Mos je kah na inçizon? Këto gjëra nuk duhet të dalin prej këtu.” – ma bërtiti pyetjen thataniku.

“Ky ësh-është njeri i besueshëm nënkryetar, i bes-besueshëm. Ky vetë nuk flet qe 10 vjet.” – ia ktheu Agoni po me bërtimë.

*

“Emrin. Shkurtimisht edhe biografinë, të lutem.” – shkrova. Kryetari u kollit dy-tri herë, si të ishte befasuar nga shkarravina ime të cilën po e lexonte në një fletë A4.

“Unë jam Faruku. Mishërimi i mbretit Faruk të Egjiptit në këtë dynja. S’e di as vetë qe sa kohë marrë frymë. Ndoshta qe nja tetëdhjetë vjet. Po e lëmë tetëdhjetë. Si fëmijë në katund e punoja arën. Ruaja lopët e delet. E kisha një qen të fortë e të madh, me dhëmbë të mprehtë, të cilin e përleshja me qentë e tjerë të katundit dhe katundeve përreth – e ai gjithnjë fitonte. Nuk kisha tjetër gëzim në jetë. Veç një zot e di sa qeni ka ngordhur prej dhëmbëve të tij. Mirëpo, pas një farë kohe, babai im, ndjesë pastë, na mori me vete këtu në qytezë ku e kishte blerë një shtëpi të vogël. Më duket se në katund kishte hyrë në bela me një kushëri. Sidoqoftë, në qytet e mora qenin me vete…”

“Faruk, të lutem futu në temë.” – e luti me zë të lartë nënkryetari duke parandjerë se tregimi i plakut mund të zgjaste dhe t’ia prishte strukturën artikullit tim.

“Ndali kopallat zoti kryetar. Qyteti po heshtet, e ty s’të ngutet. Gazetarit nuk i hyn në punë asgjë qeni yt.” – bërtiti pa respekt gruaja e re.

“Biografia s’më vlen asgjë pa qenin. Më vjen keq por kështu rrodhën gjërat në jetën time. Çka të bëj tash? Veç pse është qen ta dëboj nga biografia, a? Jo. Ai ma diktoi rrjedhën e jetës time. E pra, e mora me vete këtu sepse isha krenar me të. Ama, qyteti është vend më i madh dhe, pas dy-tri përleshjeve të fituara, doli një qen i madh që dukej si ujk, e ma hëngri timin. Qava një javë. Por, për taksirat, qeni nuk dha shpirt, nuk ngordhi. Çdo ditë dilja në oborr dhe në vend se t’i çoja për të ngrënë, e shaja dhe e godisja. Ditën e fundit të ymrit të tij, i ndërsyer nga inati ndaj meje, mu vërsul e ma kafshoi këmbën e djathtë aq fort sa më la sakat. Mjekët ma prenë sepse kishin frikë nga gangrena. I vendosur e i fuqishëm siç isha si i ri, me dy duart e mia e mbyta atë qenbirqeni në atë dyluftim që më la trauma të pashlyeshme. Më vonë shkova në ushtri e mora edhe trauma të tjera. E pashë se po më hante me sy një burrë me sjellje gruaje, po më vardisej, ani pse isha sakat. Ama dukesha si mbreti Faruk, ta thashë. Por, ushtari ishte edhe i biri i një oficeri me emër, kishte shokë të fortë, e unë i shkreti s’i dija këto. Iu turra e i mëshova – dhe me kaq dakiku im përfundoi, puna e Farukut u krye. Më vërshuan grushtet nga të gjitha anët dhe veç kur e pashë veten në shtratin e tij. Herë më rrihte e herë më donte. Por, si të mos mjaftonin ato lëpirje e ajo bythë e imja, kur u ktheva më degdisën në një fat edhe më të zi, edhe më të keq se vdekja. Njerëzit nuk më flisnin. S’më dha kush grua. Babai më dëboi prej shtëpie. E kishin marrë vesh fajin tim. Dhe kështu, s’më mbeti tjetër rrugë, u martova me një rome, dhe i bëra nja dhjetë fëmijë. Në mënyrë që të mos mbetja si lypës, shisja pemët që i vidhja nëpër oborret e hallkut.”

“Çka po ndodh me qytetin? Pse kjo heshtje? Kjo gati-memecëri?” – ndërhyu me nervozë nënkryetari.

“Unë mendoj se qyteti është heshtur nga barra e krimeve që ka kryer përmes të folurit. Zullumi këputet prej së trashi, siç thotë populli. Kështu ndodhi edhe në këtë rast. Duke bërë zullum të panevojshëm ndaj shumë njerëzve, përfshirë mua, atyre iu ra në krye kjo gjëmë dhe mbetën të pagojë. E kuptuan ndoshta vetë se kishin gojë vrastare, prandaj s’mund të flasin më, përveç për gjëra thelbësore.”

*

Qendra e Shëndetit Mendor i kishte humbur të katër punëtorët e mëparshëm pasi komuna kishte vendosur të mos e financonte më. Shthurja e kësaj qendre bëri që të strehuarit në atë vend të ndërvepronin fare lirshëm me banorët e qytezës dhe ta kuptonin të parët atë që kishte bërë vaki, epideminë.

Prej kësaj qendre shkova te dajtë ku më ndodhej nëna. Pasi u çmalla me të dhe u ula i trajtuar me një farë mirësjelljeje nga dajtë, vërejta gjithë atë qetësi që zotëronte në atë vend. Edhe ajo shtëpi e zhurmshme ishte kapluar nga heshtja. Pra, situata ishte kritike por ngazëllimi brenda meje ishte i madh: kisha në dorë një thesar, një artikull që mund të trondiste dynjanë.

Fillova menjëherë që ta shkruaja.

“Nëse në qytezën P. do të vinte një i huaj e do të bridhte nëpër rrugët e saj nuk do të vërente asgjë të pazakontë. Ndoshta, thjesht banorët e këtushëm do t’i dukeshin pak shpërfillës. Por, nëse do të vinte dikush që i kishte njohur këta njerëz, që e kishte njohur mënyrën e tyre të të folurit me gjallëri e piskamë, do ta kuptonte se diçka tepër e madhe kishte ndodhur e po ndodhte. Banorët po heshtnin. Shumica e këtyre banorëve po flisnin tepër rrallë, dhe ekskluzivisht vetëm për gjërat më esenciale. Nuk dihet se çka e shkaktoi këtë “epidemi  të heshtjes”.

Dërguam pyetje te kryetari i komunës, por ai nuk deshi të fliste për këtë çështje.

Psikologu lokal B.V. që foli përmes telefonit ka shpjegime të ndryshme për këtë rast:

“Numri i të papunëve është tepër i lartë. Numri i njerëzve që duan të ikin prej këtu është tepër i lartë. Një pjesë e madhe e banorëve kanë rënë në një gjendje depresive shkaku i kushteve të rënduara të jetesës. Ndoshta kjo. Por, nëse kjo e ashtuquajtur “sëmundje” ka bazë shkencore atëherë mund të jemi në telashe të mëdha… sëmundje të çuditshme kanë ekzistuar edhe më herët. Mes viteve 1917 dhe 1925 rreth 1 milionë njerëz në botë raportohet të kenë pasur një sëmundje që shkencëtarët nuk e kuptonin por që u bë e njohur si “gjumi i çuditshëm”. Me terma shkencorë ajo thirrej ecephalitis lethargica. Njerëzit i kapte një gjumë i thellë, në pikë të ditës, derisa po hanin, pinin, ecnin, flisnin… një gjumë që zgjaste me ditë të tëra. Gjysma e këtyre njerëzve të prekur nga ky gjum kishin vdekur. Ata që kishin shpëtuar, siç kam lexuar në një revistë, kishin shfaqur shkallë të lartë të simptomave të Parkinsonit dhe sëmundjeve tjera psikiatrike. Por, kjo mund të jetë edhe thjesht një histeri kolektive dhe e pabazuar. Ta zëmë, në vitin 1967 në Singapor – siç po lexoja në të njëjtën revistë – për një ditë rreth 100 burra kishin shkuar te mjeku duke pretenduar se penisët e tyre po zvogëloheshin; qindra vetë kishin rënë viktimë e një paniku të tillë. Të tjera përhapje të po këtij paniku, nga Evropa në Azi e nga Azia në Afrikë, kishin ndodhur më së fundi edhe në vitet 2000. Shumica e doktorëve në botë e mohojnë se një gjë e tillë ndodh, pra që penisi përnjëmend zvogëlohet, dhe e kanë shpjeguar atë reaksion kolektiv si një ankth të ndjellur prej paragjykimeve të shoqërisë mbi fertilitetin mashkullor. Ky mund të jetë rasti edhe me heshtjen.”

Por, tjetërçka beson kryetari i Këshillit Emergjent për zgjidhjen e këtij problemi, z.Faruk.

“Unë mendoj se qyteti është heshtur nga barra e krimeve që ka kryer përmes të folurit. Zullumi këputet prej së trashi, siç thotë populli. Kështu ndodhi edhe në këtë rast. Duke bërë zullum të panevojshëm ndaj shumë njerëzve, atyre iu ra në krye kjo gjëmë dhe mbetën të pagojë. E kuptuan ndoshta vetë se kishin gojë vrastare, prandaj s’mund të flasin më.” – thotë ai.

Ndërsa komandanti komunal i policisë, z. A.D. ka pretenduar se ky problem është ekzagjëruar nga mediat përkundër raportimit të shumë rasteve nga qytetarët.

“Për mendimin tim, kjo çështje është ekzagjëruar nga ju mediat, që po përhapni panik pa nevojë. Sidoqoftë, ne i kemi hapur hetimet por deri më tash nuk ka ndonjë person të dyshuar e as ndonjë shpjegim se çka mund të ketë ndodhur.”

Qytetari B.B. ndërkohë deklaroi se policia po i regjistronte në mënyrë të rreme këto raportime mbi epideminë e heshtjes. “

Ky ishte një fragment i asaj që shkrova derisa po pija një tjetër kafe që ma përgatiti nëna dhe ma solli në dhomën tonë në shtëpinë e dajëve.

“Bram, a s’tu bë bajat, a? A po e sheh, të gjithë po heshtin, nuk ka kurrgjë të veçantë a të jashtëzakonshme kjo punë. Prandaj, të lutem, fol.”

Mua më shkoi mendja për një tjetër shpjegim. Çka nëse nëna kishte komplotuar për atë heshtje të qytezës, e të shtëpisë së dajëve, veç që mua të më bëhej bajat memecëria dhe t’i rikthehesha të folurit me gojë? Aq idiote mu dukën ato mendime sa shpërtheva në një të qeshur me zë. Nëna mu turr në përqafim dhe duke qarë po më thoshte “Oh, qesh, qesh me zë. Më ka marrë malli për zërin tënd.”