Gjë tashmë e ditur: Nuk kemi ndonjë traditë filozofike sistematike për të qenë. E pasistemuar, tradita jonë intelektuale përbëhet nga struktura fragmentare të të menduarit: proverba e humoreska. Ky privim ndikon që sado që të mundohemi ta kuptojmë filozofikisht gjendjen dhe problemet e njeriut (autori ka fjalën për turkun ordiner, kursivi F.S.) dhe shoqërisë sonë, këtë ta kemi të pamundur pa u mbështetur në urti popullore e humoreska.

Urtia popullore është forma me të cilën popujt që jetojnë akoma të organizuar në bashkësi i kristalizojnë botëkuptimet e tyre në sfondin e – thënë kushtimisht – një filozofie praktike.  Gjersa përgjatë procesit të shndërrimit të bashkësive tradicionale në shoqëri vendin e urtive popullore (fjalëve të urta) e zënë strukturat sistematike të të menduarit (Filozofia, Logjika etj.), tek rastet kur ky konvertim shoqëror mbeti i pa përmbyllur, vendin e fjalëve të urta e zënë slloganet.

Ka një ngjashmëri formale midis proverbit dhe slloganit. Që të dyja ndjekin rrugë të shkurtra në plasim të mendimeve. Më saktë, të dyja i bijnë shkurt dhe prerë. Kësodore, popujve të cilëve skemat kognitive dhe traditën e të menduarit ua strukturojnë urtitë, nuk duhet habitur se përse edhe botëkuptimet i ndërtojnë përmes slloganeve. U mor vesh: proverbi e bën dhe e ribën ligjërimin komunitar. Është ky ligjërim i pasistematizuar që komunitetit të pashndërruar në shoqëri përmes sloganit ia mundëson dëftimin e shprehjen. Tani këtu ka edhe një hallkë të re: komuniteti proverbial e anekdotik edhe mendimet e ardhura nga jashtë, pra ato me të cilat ndeshet e krijon relacion, i plason si slogane. Në këtë mënyrë, sllogani dyfishohet. Ka një përpjesëtim të (zh)drejtë mes venitjes së filozofisë/prodhimit të mendimit dhe prezencës së proverbit dhe slloganit. Sa më e varfër të jetë një shoqëri për nga mendimi filozofik, aq më e eksponuar është ndaj proverbit e slloganit.

Humoreska në anën tjetër përbën spektrin qesharak të proverbit. Sabahatin Ejubollu fjalën frënge “humour” e pati përkthyer në gjuhën tonë si “mendim që të bën për të qeshë”, së këndejmi nuk gabojmë që humoreskën ta përkufizojmë jo më si “urti që na bën për të qeshë”. Tani, kur vendin e të menduarit sistematik e zënë ose sllogane njëfjalëshe ose tregimet në formë humoreskash (Nasredin Hoxha, Inxhili Çavushi etj.), rezulton që të mos mund të flitet më mbi konceptin e tekstit (text). Kjo ndodhë meqë një fjalë (sllogan), por edhe një rrëfejnë (anekdotë/tregim) disa fjalëshe, s’ndjejnë nevojën e shtrimit të mbarë (të çështjes a mendimit) si tekst, ndërkohë që Filozofia që në krye të herës vije në jetë pikërisht në saje të tekstit. Filozofia as s’mund të postulohet me një fjali të vetme por as me disa fjali tregimtare. Teksti filozofik s’është tregim, ndaj nuk postulohet me fjalë por me propozicione e koncepte.

As sllogani e as humoreska nuk çajnë kokën për shqyrtim gjithëpërfshirës të problemeve. Ato më shumë janë të interesuara të rrëshqasin, tu bien mespërmes problemeve pa i zgjidhur ato. Të mos keqkuptohemi: nuk jam as kundër njërës as kundër tjetrës. Pos kësaj nuk mund të mohohet që edhe sllogani edhe humoreska mbartin disa të vërteta të caktuara. Si sllogani si rrëfenjat tradicionale (të tilla si ato me Nasredin Hoxhën e ndërmendur) përcjellin tek ne të vërtetën përmes rrëfimit gojor. E transmetimi i të mirëqenës si gojëtari, nënkupton varrosje të së vërtetës në gjuhë, pra fiks të kundërtën e misionit filozofik: zhvarrosjen  e të vërtetave nga gjuha. Siç thoshte edhe Wittgenstein: shumica e problemeve filozofike vijnë nga keqkuptimet gjuhësore, prej nga detyrë e funksion i saj është spastrimi nga to. Mesazhi është i qartë: çështja është si të kalohet nga rrëfimet fjalëpakë të së vërtetës tek përkufizimet e hapura dhe të qarta mundësuar nga tekstet filozofike. Por ky kalim dhe ky plasim kanë disa kushte formale që dihen që nga Platoni e Aristoteli. Mendësitë tradicionale ngërthejnë të vërteta të dhëna, burimore, të mirëqena, të sojit si fjalët e urta, sloganet e gojtaritë. Këtë format logjik të komuniteteve tradicionale Max Scheler e pati emërtuar: “Ars Demonstrandi”, teksa Filozofia shënjon diçka tjetër: vënien në pikëpyetje dhe problematizimin e të vërtetave të dhëna, burimore e të mirëqena (ngulitura) – “Ars Inveniendi”. Tek Platoni e Aristoteli sojin e parë, respektivisht përpjekjen për dëshmimin e të vërtetave të mirëqena, e gjejmë të emërtuar si “eristik” (diskutim), teksa sojin e dytë si “dialektik” (përballje prirjesh kundërthënëse). Forma eristike shtrembëron nga rruga dhe synimi praktikën e të menduarit filozofik dhe largon Filozofinë nga përkufizimet e hapura dhe të qarta. Me fjalë të tjera, e kthen atë në njëfarë kacafytje a këshillë. Bashkësia tradicionale dogmatizon funksionet e mendimit. Sllogani në anë tjetër mundëson ardhjen në gjuhë të dogmës.

Mungesa e një sistemi filozofik, përkatësisht e sythimit të vazhdueshëm të tij tek shoqëritë e caktuara, bën që të mos lindin as kushtet formale të mundësisë së praktikës në fjalë. Mendimit filozofik vazhdon t’ia shfrytëzojë vendin proverbi dhe humoreska tradicionale, kurse metodës dialektike ajo eristike. Kësisoj, mendimi tradicionalist do t’i ripërditësojë të vërtetat e ditura (dogmat), ndërkohë që qarqet që do i vënin në pikëpyetje ato mbesin të mbyllura. Nga ky prizëm pamundësohet të flasim për krijim mendimesh, e shumta mund të flasim mbase për konsum mendimesh.